“No BNG non falamos de poñer límites ao voto emigrante, senón de regularizalo”

Pregunta. O BNG semella o partido que ten as ideas máis claras respecto ao que hai que facer co voto exterior e se atreve a expoñelas abertamente. Como é que se atreven a facer unhas propostas que parecen restrinxir dereitos aos emigrantes?
Resposta. Nós falamos de regularización, de racionalización do voto, non de limitacións. Para unha persoa que vive no exterior é moi importante ter a nacionalidade, pero iso non hai que vencellalo ao dereito a voto. Isto é un aspecto menor, o importante é que unha persoa obteña a nacionalidade e que iso lle reporte beneficios sociais, que poda entrar e saír de Galiza con absoluta liberdade para buscar un traballo ou para relacionarse co país ao que pertence. Iso é o primeiro, e non podemos perder a perspectiva. O que propón o BNG son medidas impopulares...?, ¡non o sei!, porque esta situación de voto sin garantías está a provocar una diferenza, cando non unha confrontación, que impide que entendamos que os galegos somos un todo e crea diferenzas entre o exterior e o interior. Por tanto, é moi importante racionalizar a maneira en que se exercita a democracia polos residentes no exterior, para que non se creen confrontacións ou agravios entre os residentes no exterior e os residentes no interior. Eu creo que as nosas formulacións benefician ao que nós entendemos como galegos, vivan onde vivan. Creo que son propostas que tratan con respecto e con dignidade aos que residen no exterior, e como tal se entenden, independentemente de que existan persoas ou organizacións políticas ás que lles interese deturpar esa mensaxe.
P. Pero a obtención da nacionalidade dá dereito ao voto, tal e como se recolle na Constitución e no Estatuto da Ciudadanía Española no Exterior. Como se poden conxugar as súas propostas de tal maneira que os emigrantes non se sintan agraviados polo posicionamento do BNG?
R. A nacionalidade ‘per se’ non dá o dereito ao voto nin o quita porque hai nacionais que non poden votar e hai galegos que non poden votar por ter a súa residencia no Bierzo, por poñer un exemplo. Non todos os galegos teñen dereito ao voto e eu penso que se ten que deslindar un dereito do outro. Creo que a nacionalidade é moito máis importante e abrangue moitos máis aspectos que non só o dereito ao voto. Non establecendo esa simbiose entre nacionalidade e dereito ao voto si hai que ver quén pode votar, en qué procesos e con qué garantías. Penso que son aspectos sobre os que cumpre regular o dereito ao voto, porque se non, fraco favor se fai á democracia e aos residentes no exterior. De manter este sistema producirase un deterioro. Non hai máis que ver as enquisas que publican os xornais sobre o dereito ao voto dos emigrantes... Estase chegando a un nivel de manifestacións duras, e en moitos casos por irresponsabilidade da clase política, concretamente, do PP e do PSOE que non entraron na regulación deste asunto durante todos estes anos. Non hai máis que ver os pasos que se seguiron en todo este proceso de exercicio do dereito ao voto dende que o concedeu a UCD ata os nosos días para ver cómo evoluiu e para ver que nunca existiu vontade de tratar como ciudadanos de primeira aos ciudadanos no exterior e equiparalos en exercicio aos que residen no interior.
P. O PSdeG si mantén a postura de que a nacionalidade dá dereito ao voto e que hai que ter cuidado á hora de facer propostas. Como se pode soster esta disparidade de criterios entre os dous partidos que comparten o goberno en Galicia?
R. Está no pacto de Goberno a regularización do voto do exterior. Eu, a postura do PSOE non a coñezo, é dicir, o único que explicitou a súa postura foi o BNG, pois puxemos, negro sobre blanco, cál era a nosa opinión. E, a partir de aí, se existe vontade de traballar –que eu, honestamente, non a teño apreciado nin no PP nin no PSOE– poderemos chegar a puntos de encontro. Nunca renuncio a eso, senón todo o contrario. No PSOE atopamos posicións moi dispares con respecto a este asunto, dende a expresada polo conselleiro Méndez Romeu, quen chegou a propoñer que vote só quen tributa, ata Alfonso Guerra, quen veía máis lóxico que voten os inmigrantes que non os emigrantes, pasando polo secretario de Organización do PSOE, José Blanco, quen fixo unhas manifestacións bastante similares á postura do BNG. Pero nós estamos esperando pola opinión formal do PSOE e non dunha persoa en concreto.
Por suposto, nós todo o facemos con cuidado e dentro do respecto á legalidade. De feito, o nacionalismo, dende hai aproximadamente noventa anos, ven reclamando circunscripción propia. Nós iso non o pedimos con carácter inmediato porque entendemos que a Constitución impide a creación dunha circunscripción propia da emigración. Pero entendemos que a nosa proposta actual é perfectamente acorde coa Constitución e que cumpre da reforma dunha lei orgánica, da Lorex (Lei Orgánica do Réxime Electoral Xeral), que xa foi reformada hai dous meses. Polo tanto, o único que faría falla para facer efectiva a nosa proposta é reformar esta lei orgánica. Esto tampouco é tan complexo. Na ponencia creada no Parlamento galego en xuño de 2007, nós falabamos de traballar co horizonte de 2008, para que os emigrantes votaran como é debido nas eleccións xerais. Se nos tiveran feito caso, daba tempo. O Parlamento podía traballar xullo e agosto, como nós propuñamos, e daría tempo a ter a proposta para setembro e metela na tramitación da Lorex no Senado. Por tanto, esa reforma da Lorex que se aprobou a comezos de outubro de 2007 podía incorporar unha regulación verdadeira do voto do exterior. Dese xeito podiamos ter chegado ao proceso electoral de marzo de 2008 con plenas garantías democráticas, e creo que iso non era pedir tanto.
P. Con respecto a esa ponencia, o BNG levantóuse da mesa por desavenencias cos outros dous grupos con representación parlamentaria e, naquel entón, falouse incluso de ‘pinza’ entre ambos partidos. Realmente o BNG cre que existe unha ‘pinza’?
R. Os nominalismos parécenme o de menos, pero o que si vexo é unha coincidencia de posicionamentos. Non vexo vontade clara por parte de ambos grupos de regularizar o xeito en que os residentes no exterior exercen os seus dereitos democráticos. E ás probas me remito. O BNG leva traballando neste aspecto creo que con seriedade dende hai moitos anos. En 2001, no Parlamento do Estado presentamos unha proposición de lei de reforma da Lorex para regularizar o voto no exterior e daquela o PSOE apoiou a nosa iniciativa e o PP, non. Catro anos despois, presentamos a mesma proposición de lei e nese caso o PSOE votou en contra e o PP se abstivo. Aí, realmente, qué estamos a ver; por unha parte, que non existe vontade clara de traballar con coherencia nestes temas, e por outra, parece que, dependendo da posición que se teña, o PP e o PSOE condicionan o seu discurso. Pois ben, nós seguimos tendo o mesmo discurso cando estamos na oposición no Estado que cando estamos na oposición na Xunta, que agora, no goberno galego, porque eu creo que aquí do que estamos a falar é de democracia e de dignidade no exercicio dos dereitos das persoas. E o digo por enésima vez, e non será a última, creo que existe manipulación no voto dos residentes no exterior e estes non son os responsables, son as víctimas. Os responsables son os que se aproveitan desa situación.
P. Parece que o BNG é o partido que menos ten que perder respecto ao voto emigrante e que por iso é o que se atreve a manter un posicionamento máis valente.
R. Lamentaría ter que pensar que a organización a que pertenzo condiciona os seus posicionamentos e a súa práctica política dependendo dos réditos electorais. Creo que existe unha ética –no BNG existe– que determina que as cousas hai que facelas se consideras que é o correcto. Neste caso é evidente, a sociedade o di e no BNG así o entendemos.
Sabemos que non existen garantías, que se saiba, de que o voto que emite un residente en Bos Aires sexa o que chega aquí. Nós sabemos que non se computan moitos votos a favor do BNG no exterior, pero iso non quere dicir que non se emitan. En calquera caso, reitero que o BNG non participa en manipulacións. Creo que é evidente que cumpre regularizar o exercicio deste dereito con independencia dos resultados. Hai que facer o que a sociedade demanda; o que o sentido común e a ética reclama, con independencia de que te resulte literalmente ben ou mal.
P. O posicionamento oficial do PSOE non se coñece, pero o presidente da Xunta e máximo representante do PSdeG-PSOE, Emilio Pérez Touriño, xa se pronunciou ao respecto e coincidiu co BNG na necesidade de restrinxir o voto dos emigrantes nas municipais, pero non no caso das autonómicas –como vostedes tamén propoñen–, porque as considera unas eleccións tan políticas como as xerais. Que lles parece esta postura?
R. Eu falo do PSOE o mesmo que do PP. Neste caso existe pouca diferencia a nivel de propostas. Cando foi a última xuntanza co conselleiro Méndez Romeu, na que nós presentamos a nosa proposta, eles falaban de 15 días para presentar as súas. Transcorreron aproximadamente dous meses e seguimos esperando. Me parecería grave que se esperase a despóis das eleccións de marzo para presentalas porque penso que hai que acudir a este proceso con posturas claras. A postura do PSdeG e do PP, reitero, non se coñecen, e nas declaracións de Pérez Touriño se aprecian certos cambios, xa que non sempre foi a mesma. Esta parece que concorda un pouco máis coa expresada por José Blanco e a manifestada por nós. Ben, é unha postura merecente dos maiores dos respectos, e parece que no caso das municipais estamos as tres forzas políticas de acordo, pero eu sigo facendo a mesma reserva: non vale falar de rumores, hai que explicitar as propostas e só as temos explicitadas nós, que queremos traballar sobre quén vota, en qué procesos e cómo. Por suposto, queremos que os emigrantes computen, e despois, nunha segunda fase, crear cirunscripción propia. Eso é o marco, a partir de aí, estamos abertos ao consenso, ao diálogo, estamos esperando que os demais fagan o mesmo. Esperemos a unha postura oficial do PSOE.
P. Por ser Galicia a comunidade que más poboación ten no exterior, o PP considera que a proposta de limitar o voto aos emigrantes non se debería facer dende Galicia, que pensan no BNG dese posicionamento dos ‘populares’?
R. Neste tipo de manifestación aprécianse políticas ‘tancredistas’, de non moverse. Parecen querer dicir: imos buscar unha base ideolóxica para que nada cambie. Despois, nos queixamos para dar apariencia.
...Dende Galicia, non! Pois eles, que son un partido con sede en Madrid, que o fagan dende Madrid. Me vale como disculpa pero non lle vexo visos de realidade, porque se cando se fai en Madrid o PP votase pola tramitación ou presentase iniciativas, eu o vería coherente, pero está claro que manteñen un discurso aquí e outro en otro sitio para que nada cambie.
Pola contra, eu considero que, por Galiza, temos que ser nós precisamente os que temos que impulsar non limitacións, senon racionalidade, regularización. Moitas veces se fala con alegría e se nos di que queremos limitar..., e eu lles preguntaría, ben, e vós?, en algún momento vos preocupastes da poboación galega que por residir fora de Galiza non vota, como pode ser o caso dos que viven nas Canarias, que podemos falar de decenas ou de centos de milleiros? Non. Aquí falamos de regularizar, de racionalizar o exercicio de dereitos democráticos. Parece mentira, despois de 30 anos de democracia, que teñamos que estar falando de exercicio da democracia a un nivel tan elemental.
P. Parece que os traballos da ponencia de Emigración van lentos. PSdeG e PP tiñan que ter presentadas ya as súas propostas sobre o voto emigrante, pero aínda non se coñecen. Tendo en conta as diferencias que existen, pensa que se pode acadar un consenso sobre este asunto?
R. A esperanza é o último que se perde. No BNG non perdemos nunca a vontade de chegar a puntos de consenso coas demais forzas políticas. Eu lle presupoño ao PSdeG e ao PP a mesma boa vontade que temos nós e, polo tanto, que se aveñan a racionalizar algo que a sociedade cada vez máis nos demanda. Aquí non se trata só de que o Bloque teña especial interese en defender a democracia, que si a ten, senón que estamos a ver que a sociedade entende que hai que entrar nesta regularización. Pero tampouco hai que sacralizar os consensos, estamos a falar dunha lei orgánica que para a súa aprobación cumpre maioría absoluta. Que sería desexable unha postura unívoca de todas as forzas!, por suposto!, que traballaremos dende o BNG para que eso poida ser así!, seguro!, por nós non vai quedar.

Pregunta. Para as vindeiras eleccións autonómicas, os problemas derivados do voto exterior deberían estar xa solventados?
Respuesta. Sería pouco presentable que non fose así. Penso que xa é unha eiva do Goberno de Zapatero que nas xerais de marzo de 2008 se vaia a votar sen as garantías mínimas para o sufraxio exterior. Ecuador, Perú e Venezuela, países aos que pretendemos darlles leccións de democracia, votan en urna, e parece que teñen menos problemas que nós para establecer mecanismos de democracia verdadeira. Entón, por qué se vai chegar a marzo de 2008, nun país importante de Europa, como é o Estado español, sin esas garantías mínimas. É pouco presentable que en marzo se vaia a votar sin regular quén, cómo e en qué procesos se pode exercer o voto, máis impresentable sería que nas próximas autonómicas fose tamén así.
En toda a lexislatura e en todo 2007 si se puido traballar para garantir a transparencia no voto do exterior nas xerais. Agora non hai tempo, pero se existe vontade política, é posible que para as autonómicas do 2009 exista unha regularización do voto con garantías democráticas; se non existe esa vontade, non dará tempo nin para 2009 nin para o 2050.
P. Considera que garantir o voto en urna no exterior non debería ter dificultade?
R. De acordo cun estudio feito dende a Secretaría Xeral de Emigración, practicamente un 80% da poboación galega no exterior podería votar en urna. Despois existe a posibilidade subsidiaria de votar por correo, non como se fai hoxe, senón coas mesmas garantías que os de Ourense e os de Vigo cando votamos por correo. Eu non sei que especial problema ten o Estado español para garantizar a transparencia no voto, o único que hai que facer é poñerse a traballar e non debería existir moita dificultade, tanto polo sistema de urna como polo sistema de convenios cos servicios postales ou dos gobernos locais para o control da identidade das persoas que exercitan o dereito ao voto.