In Memoriam - A Xosé Vizoso, nun día de choiva azul cobalto
Un debería saber garabatear coma os rapaces. Debuxar sen límites os ceos de nubes brancas, sobre fondos azuis, espellados en prados verdes con láminas de augas cristalinas. A inxenuidade dos que pensamos na eternidade soa así. Pero esta vez a tinta tornase negra, disolta nas bágoas por un admirado amigo, pouco tratado, fondamente presentido xa non Val dá Mahía, co nostálxico pensar na Montaña mindonienses, nos hozizontes lineais e infindos de Cervo. Todo na memoria dun pobo cheo de revoltixos, curvas e contradiccións, estético nos seus percibires xeniais, na súa natureza e indisocible dás súas reviravolvoltas mentais, tamén nos maxíns bos e xenerosos como os de Alberto Álvarez Escudeiro, os de Xosé Vázquez Castro, ou mesmo os de Xosé María Barreiro, quen nos presentou nunha cita de almas creativas, boas e xenerosas, na carballeira –ameazada xa tamén– de Santa Minia, onde a cultura ten casa humilde e atopa acubillo quente, como nun purgatorio privilexiado por milagres de santa importada.
Sei que lle debo uns trazos, un pensar porque estando tan preto do Paraíso, alá en Brión de Arriba, vímonos tan pouco tendo tanto que contarnos, que dicirnos. Faltounos o respiro dá decisión, limitounos o antiego, e estando necesitados de aires ou estivemos maís de tempo para falar deas verdades do barqueiro de Luis Seone ou de Isaac Díaz Pardo, e de tantos outros que, sendo como eran, foron como foron. Magoa, a vida deixase desportillar e ainda así segue a ser arte, e dá grande. Como canto intuías, canto creache, canto aportache a esta terra secular, e santa, desapercibida e agnóstica de sí mesma.
Ti tamén o sabías. Estaba aí. Presentíchelo, extraechelo, perfiláchelo, debúxachelo, configuráchelo, convertechelo nun preludio identificable capaz de ocupar un espazo definido ao que mesmo podemos outorgar nome: bosquexo, cerámica, cartel... Coloreahe o valeiro, outorgochelle tanxibilidade, personalidade, fíxechelo estéticoo, con seguridade sustentachelo en vanguardia.
Tan necesario é o achado como ou artista, a obra como ou seu público, o resultado, a crítica... Agora sí, zambullimonos na mesma vida para deleite dous sentidos, paseando sobre unha comprensión dunha novidade que xa era vella. E aí están os teus logros na exposición da Cidade da Cultura, en Cervo, nas vitrinas dás vaixelas de cada casa, nas tendas, nos carteis dás festas, nas coleccións....
O proceso continúa desde as paredes dás covas ata un satélite, compoñendo e descompoñendo elementos, estruxando materiais, expandíndoos, investigando, experimentado, agrupando ou disgregando. O ritmo é perseverante: inspiración, esquematización, plasmación, admiración, avance, movemento, progresión, retroceso, esbozo, apuntamento, bosquexo, debuxo, letra, palabra, texto, intuición, pensamento, reflexión, estudo, elección, guión, estratexia, improvisación, imaxe, dúbida, decisión, conclusión, escaparate... Todo viaxa cara a un rumbo descoñecido, ata a emanación final do anteriormente inexistente. Musas, inspiración... técnica, estudo, esforzo, experiencia, traballo, resultado.
É posible que a gran conquista humana fose converter o basto en belo e facelo de maneira consciente, tentando de adornar a vida. Fillos dun deus menor ou po de estrelas, somos un ser ideador, capaz de intervir non natural, de transformar o hábitat para rodearnos de cousas múltiples, diversas, prácticas, inservibles... Evolucionamos cun criterio que nos diferencia dás especies irracionais, deseñamos.
Un trazo fíxonos seres capaces de intuír para construír, de pre-figurar, de soñar para proxectar, de reflexionar para actuar, de debuxar para admirar, de buscar solucións e perfís... Isto permitiunos facernos creativos, ata ou punto ás veces do que coñecemos como arte, o que ocorre cando abandonamos a funcionalidade en pos dá estética pura. O artista e o deseñador conflúen na inventiva, o un opta pola espontaneidade, o outro pola resposta a unha necesidade ou a unha encomenda; o un obedece ao espírito, o outro o utiliza para rozar o chan en pos do práctico. Aínda converxendo non leguaje, a arte resulta emanación, o deseño é intencionalidade. Este último ten un obxectivo de utilidade, presupón unha estratexia, obedece normalmente a un encargo ligado á actividade produtiva e ao comercio, é un proceso de adecuación explícita, ás veces non consciente, dos obxectos, pero que alcanza a superar os conceptos e lograr obras mestras.
Deseñar é todo menos banalidade ou intrascendencia, é unha tarefa complexa, esixente, con demandas que requiren coñecementos técnicos, requisitos sociais, respostas ideolóxicas, estudos psicolóxicos, mesmo avaliacións medio ambientais –recursos, impacto etc.–, e ten que ser un compromiso ético.
O futuro depende do deseño, tanto como o pasado. A auga e o vento continuarán modelando a terra e as pedras e con elas a paisaxe de forma caprichosa en Mondoñedo, en Cervo, non Val dá Mahía, para acomodar achadegos tan importantes e culturizantes como os primiros menhires. O ser humano creador goza do seu espazo e compárteo en beleza.
Hoxe Sargadelos vai dá man dun Segismundo que tamén sabe soñar cas estrelas e monologuear.
Ti estás no secreto: alguén tivo que deseñar a choiva cor azul cobalto. Ou non?
Alberto Barciela
Xornalista